Gebed > Over gebed > Vormen > Hesychasme > Geschiedenis

Geschiedenis van het hesychasme (6)

Een volgend stadium vormen de eremieten van Gaza, Barsanuphius en Johannes. Ook zij bevelen de voortdurende herhaling van korte phrases aan, opdat de mnèmè theou steeds intenser kan worden. Maar i.t.t. Diadochus zijn zij anti-Evagriaans ingesteld, en zien zij het ideale gebed niet als beeldeloos en non-discursief. Alhoewel zij ook wel korte gebeden zonder de Naam kennen, leggen zij sterk de nadruk op gebeden waarin die wel voorkomt.

Nu komen we dan bij de monniken van het Sinaï-klooster. Het kenmerkende van hen is dat zij veel dieper dan de voorgaande auteurs ingaan op de psychologische kanten van het Jezus-gebed.¹¹ M.n. legden zij de nadruk op de noodzaak van en de samenhang tussen prosogè (aandacht) en proseugè (gebed).

Climacus (7e eeuw) schreef een soort gids voor monniken, die grote invloed zou hebben: 'De ladder der Goddelijke opstijging'. Hij staat in diverse tradities: hij leunt zwaar op de Apophtegmata (een hoofdstuk uit de 'Ladder' is bijv. gewijd aan de gave der tranen), ontleent aan Evagrius zijn technisch vocabularium, en aan Pseudo-Macarius de nadruk op persoonlijke ervaring.¹² De climax van de geestelijke weg is volgens hem de liefde, die nauw verbonden is met de apatheia.^12a Hij pleit voor een eenvoudig gebed, met weinig woorden (monologia). Hij gebruikt als eerste de term 'Jezus-gebed'. Alhoewel hij in de 'Ladder' slechts drie keer het Jezus-gebed noemt, zou aan dit feit naderhand wel groot belang gehecht worden.

Bij zijn leerling Hesychius (?8e-9e eeuw) is daarentegen het Jezus-gebed in zijn werk 'Over waakzaamheid (nepsis) en heiligheid' wel hét centrale thema. Deze nepsis^12b, die voor hem identiek is aan de hesychia, heeft een brede betekenis: zowel het waakzaam volgen van het hart en de gedachten, als ook de praktijk van de deugden. De nepsis kan in stand worden gehouden door het Jezus-gebed. Hierbij gelden twee voorwaarden: dit gebed moet voortdurend beoefend worden, en het dient zonder beelden of gedachten te zijn. Het Jezus-gebed veroorzaakt een grote zoetheid, vreugde en licht in het hart.