Meditatie > Boeddhisme > Geschiedenis > Dumoulin India

Begin en wortels in India (3)

III Grondlijnen in het Mahayana-boeddhisme

Mahayana-boeddhisme veel vroeger ontwikkeld dan men in het algemeen aanneemt. Ontwikkelde zich naast Theravada, soms in één en hetzelfde klooster. Eerste duidelijke Mahayanistische geschriften in 1e eeuw v.C.. Revolutionaire betekenisveranderingen van bijna alle grondbegrippen: Nirvana met kosmische Boeddha-schouw verbonden, bereiken van Nirvana is Boeddhaschap verwerven. Kern van de nieuwe leer is het Bodhisattva-ideaal : een 'wezen dat op verlichting gericht is' en anderen op weg helpt. Ook nieuw: in alle levende wezens is de Boeddha-natuur aanwezig. Bodhisattva is in bezit van volkomen verlichting en wijsheid (prajna), zonder welke alle deugden nutteloos zouden zijn; hij doorziet volledig de leegheid van alle dingen. Hij weet van de futiliteit van elk streven, en zet zich toch onophoudelijk in voor alle levende wezens: dialektiek van prajna. Hij verbindt wijsheid met mededogen (karuna). Omdat Boeddha alomtegenwoordig is, zijn Nirvana en Samsara ook één. 'Uitdijing' van de omvattendheid van Boeddha tot een einde gekomen in de leer van de drie Boeddha-lichamen:

• het Verschijningslichaam (de historische Boeddha)
• het Lichaam van de Gelukzaligheid (de tot volkomenheid gerijpte Boeddha)
• het Kosmische Lichaam (de absolute alomtegenwoordigheid van Boeddha)

Verwerkelijking van het wezen van de mens is het werkelijk schouwen van de alomtegenwoordigheid van de Boeddha-natuur, waartoe meditatie het voornaamste en onmisbare middel is.

Voor geschiedenis van Mahayana is van groot belang de ' School van de Midden-Weg ' (Madhyamika-School) van Nagarjuna (2e eeuw n.C.). Kiest midden tussen zijn en niet-zijn, realisme en nihilisme. Redeneert via klassieke schema van afwijzing van vier alternatieven:

• alles bestaat
• niets bestaat
• alles bestaat en bestaat tegelijkertijd niet (ook dit alternatief afgewezen!)
• alle dingen bestaan niet en bestaan tegelijkertijd niet niet

Alle dingen zijn leeg, maar desondanks blijft er een laatste en onuitsprekelijke werkelijkheid, die alleen met het oog van de Wijsheid geschouwd kan worden (van grote betekenis voor Zen). Voor Mahayana verder van belang: Vijnanavada- of Yogacara-School (±4e-5e eeuw n.C.). Vorm van bewustzijnsidealisme: in de wereld van het ontstaan bestaat geen ding buiten het bewustzijn. In de schatkamer van het bewustzijn zijn alle dingen en indrukken opgeslagen. Mahayana eigenlijk pas zeer laat in Japan tot volkomen organisatorische ontwikkeling gekomen. Erfgenamen bijv. de scholen van Kegon, Tendai, Shingon (reeds in China ontstaan en overgeplant naar Japan); Amida, Nichiren en Zen (deze drie in Japan ontstaan).