Inspiratie > Spiritualiteit > Informatief > Aalders: spiritualiteit

C. Aalders: Geschiedenis van de spiritualiteit (9)

VIII. Spiritualiteit in de moderne wereld

Inleiding

Ook in huidige wereld nog veel spiritualiteit: men neemt geen genoegen met het blote zijn, en vooral: heeft van de culturele traditie van het christendom overgenomen hóe zijn menselijke initiatief in te zetten:

• Van kloosters: arbeidzaamheid
• Van protestantisme: spaarzaamheid
• Van persoonlijke verantwoordelijkheid: juridisch stelsel

Binnen moderne spiritualiteit twee ontwikkelingen:

• Aanpassing van bekende binnenkerkelijke vormen
• Echt nieuwe experimenten. Meest boeiend. Noodzaak van begeleiding.

1. Ontwikkeling van nieuwe vormen

Moderne spiritualiteit gebaseerd op nieuwe zelfbeleving van de mens als geestelijk wezen => cultuurkritisch tegenover rationalistisch materialisme. Grotendeels buiten de kerk ontwikkeld.

a. De nieuwe zelfbezinning (filosofie)

Na de Renaissance nadruk op kennis-aspect, ook in het geloof. God langzamerhand in rationalisme tot kenobject ingeperkt. Maar nu komt in de filosofie ook een nieuwe open en luisterende houding t.o.v. werkelijkheid of God op. Dit staat in contrast met het beheersende denken. D.i. een moreel aspect. Er is weer gevoel voor leerlingschap.

b. De nieuwe zelfherkenning van de mens (psychologie)

Sinds Renaissance bewustzijnsversmalling: alleen als het ik-zelf (ego cogitans) erbij is, is er sprake van bewustzijn. De ziel wordt een voorwerp. Maar sinds Freud besef dat de ziel 'ongrijpbaar' is, geen zijn maar een gebeuren, enkel oplichtend in ontmoetingen. Moderne psychotherapie vervangt vaak de zielzorg. Mens wordt weer in zijn niet te determineren innerlijkheid aangesproken.

c. De nieuwe zelfwaardering van de mens (religiositeit)

Protest tegen rationalisme door allerlei occulte, spiritistische etc. bewegingen. Toont onmacht van de kerk om de schraalheid van de wetenschap te weerstaan en de interesse van mensen in zichzelf als 'geheim'.

d. De nieuwe zelfrealisering (sociaal-politiek leven)

In de moderne tijd een gepassioneerd zoeken naar de nieuwe samenleving, waarin persoonlijke verantwoordelijkheid en individuele waardigheid gegarandeerd zijn. Kerk hier weer buiten. Vooral Marx had grote invloed. De nieuwe zelfrealisering van de mens als zooön politikon wierp veel oude zekerheden omver => aanzet voor exploreren van geestelijke discipline. Deze discipline e.g. in socialisme en communisme: strijdliederen, partij-discipline, offerbereidheid, broederschap, bijna religieus van karakter.

2. Gevolgen voor de kerkelijke spiritualiteit

In protestantisme: herontdekking van het reguliere spirituele leven (e.g. Taizé). En bestaande communiteiten zoeken een nieuwe functionele (=diakonale) zingeving <-> gevaar religieus narcisme of autisme of ingekeerdheid. Voor geloofwaardigheid, ook bij contemplatieve ordes, is een aanwijsbare taak naar buiten essentieel. De hedendaagse spiritualiteit, welke ook communiteiten beïnvloedt, heeft 3 kenmerken (A.-M. Besnard):

• Gaat uit van wereld en leven zoals ze zijn
• Streeft naar persoonlijke ervaring
• Wijst individualisme af, zoekt kernen van broederlijk leven